«الطواف بالبيت صلوة»¹

حج، يك نماز بزرگ است.

حج با نماز، چنانكه از روايت مذكور در پيشاني همين صفحه نيز دانسته مي‌شود، سنخيت و قرابت تام دارد، در اين هر دو عبادت، توحيد اصل است.

در هر دو عبادت «توجه» به خداوند اصل است، هم به معني ظاهري اين كلمه، كه همان در جهت كعبه ايستادن و رو به سوي كعبه كردن است و هم توجه به باطني كه در دل به ياد خدا بودن است. هر دو عبادت با «احرام» آغاز مي‌شود، احرامِ نماز ساده است و پس از نيت و با گفتن «الله اكبر»، يعني همان «تكبيرة الاحرام»شروع مي‌شود. اما «احرام» حج مفصل‌تر و پيچيده‌تر است. در هر دو عبادت، انسان پس از احرام بستن در فضايي محدود شده و حريمي حصاربندي شده قرار مي‌گيرد و در آن حريم اعمالي را بر خود حرام مي‌سازد.

نماز، يك حج كوتاه چند دقيقه‌اي است، از راه دور، رو به كعبه، كه در هر شبانه‌روز پنج بار تكرار مي‌شود و حج، يك نماز بلند و بزرگ و مفصل چند روزه است، از نزديك، در كنار كعبه، اما باز هم رو به كعبه، كه در همة عمر، تنها يك بار بر هر كه بتواند واجب است.

در نماز، پس از تكبيرة الاحرام، ديگر راه نمي‌رويم، چيزي نمي‌خوريم، حرفي غير از اوراد و اذكار واجب و مستحب نماز به زبان نمي‌آوريم، نمي‌خوابيم،... اما در حج، در چند شبانه‌روز ه محرم هستيم، راه مي‌رويم، مي‌خوابيم و برمي‌خيزيم، سخن مي‌گوييم، غذا مي‌خوريم، تجديد وضو مي‌كنيم، اما بر اين حركت و سكون و تكلم و سكوت و خوردن و خفتن ما، حالتي شبيه حال نماز احاطه دارد. گويي در حضور خداوند هستيم و همان‌طور كه در نماز، در حضور خداوند، مكلف و مراقب بوديم تا آداب حضور را رعايت كنيم، در اينجا هم بايد آداب حضور را رعايت كنيم، منتها حضور در كنار كعبه، در مسجدالحرام و ايستادن رو به كعبه در چندقدمي آن، حضوري است غني‌تر و قوي‌تر كه آداب خاص خود را دارد.

نماز آيات در چهار مورد واجب است:1- موقع ماه گرفتگي،2- موقع خورشيد گرفتگي ،3- وقوع زلزله،4-هنگام وزيدن بادهاي ظلماني و تاريك.                                    

نماز آيات دو ركعت است،با سجده بين كيفيت كه تكبيره الاحرام ميگويد و حمد و سوره مي خوانيد،آنگاه به ركوع مي رويد و پس از سر برداشتن باز تكبير مي گوييد و بار دوم حمد و سوره را مي خوانيد و همچنين تا پنج نوبت ودر دفعه پنجم پس از ركوع سمع الله لمن و بحمده مي گوييد،آنگاه دو سجده بجا مي آوريد و همين عمل را دوباره تكرار مي كنيم.اول وقت نماز آيات،هنگام گرفتن خورشيد وماه وآخروقت آن،هنگام باز شدن زوال تيرگي است.   

 بدانكه اعمال واجب دو نوع است:       1- عيني                    2- كفائي 

اعمال عيني:اعمالي است كه هر شخص فقط بايد خودش انجام دهد.مانند:نماز،روزه،هر چند ديگران هم انجام دهند،وظيفه انسان ساقط نمي شود.

اعمال كفائي: اعمالي است كه بر همه مسلمانان واجب است.ولي اگر يكي از مردم مسلمان آن را انجام داد،وجوب آن از ديگران ساقط مي شود.مثل:غسل،كفن و دفن مسلمان و نماز ميت.                 

                                                       منبع:حکمت فلسفه نماز و روزه                                                                               

امام باقر(ع) فرمود:ما به فرزاندن مان دستور مي دهيم كه از سن پنج سالگي نماز بخوانند و شما فرزندان خود را از هفت سالگي به نماز خواندن تمرين دهيد.

در شرح حال آيت الله شهيد مطهري (ره) آمده است كه:او هميشه با وضو بود و به اين كار توصيه مي كرد،نسبت به انجام فرايض فرزندان خود نظارت دقيق داشت،بعد از نماز مغرب و عشا سجده هاي طولاني به جا مي آورد و از سن تكليف به بعد،هيچ گاه نماز شبش ترك نشد.

در شرح حال استاد ميرزاي قمي(ره)آمده است:اين مرد بزرگ هرگز نماز شب و زيارت عاشورا و نماز جماعت را ترك نكرد و هر گاه به مسجد نمي رفت،در منزل با زن و فرزندان خود نماز جماعت مي خواند.

پيامبر اكرم (ص)فرمود:خداوند رحمت كند مردي را كه از خواب شب برخيزد و نماز شب بخواند و همسرش را نيز بيدار كند و او هم نماز بگزارد و خداوند رحمت كند زني را كه شب هنگام از خواب بيدار شود و نماز بخواند و همسرش را نيز بيدار كند و او هم نماز به جا آورد.

                                                         كتاب:نماز راز دوست

                                                         نگارش:علي رستمي

علت گريه حضرت علي (ع)

ابودرداء روايت كرده كه:شبي اميرالمومنين علي (ع) را ديدم كه از مردم كناره گرفته و در مكان خلوتي مشغول مناجات با پروردگار است در حالي كه او در محراب عبادت ايستاده بود اشك هايش بر روي صورتش مي غلتيد مانند مار گزيده به خود مي پيچيد و مانند مصيبت ديده ها گريه مي كرد و مي گفت:((آه آه!از توشه اندك و سفر طولاني و انيس وهمنشين كم!آه از آتش كه جگرها را بريان كند و پوست بدن را پر كند،آه از آتشي كه خرمن گسترده اند.))

ناگاه ديدم صدا خاموش شد.گفتم حتما حضرت را خواب برده است رفتم تا آن حضرت را بيدار كنم.چون ايشان را حركت دادم ديدم همچون چوب خشك شده است،گفتم بلكه امام از دنيا رفته است و به خانه آن حضرت رفتيم و فاطمه (س) را از اين امر آگاه ساختم،ايشان فرمودند:((اين حالتي است كه از ترس خدا هر شب بر او عارض مي شود.))

پس واي بر حال ما كه اين گونه به نماز هعاي واجبمان كم توجّهي مي كنيم چه رسد به ساير عبادات.

واي بر حال ما كه هنوز باور نكرده ايم بايد توشه اي فراواني براي راه طولاني برداريم.

                                                                          كتاب:نماز راز دوست

                                                                         نگارش:علي رستمي

 رکوع                

در نمــــــازم خــــــم ابروي تو با ياد آمد
حـــالتي رفت كه محراب به فرياد آمد
از من اكنون طمع صبر و دل و هوش مدار
كان تحمل كه تو ديدي همه بر باد آمد
باده صافي شد و مرغان چمن مست شدند
موسم عـاشقي و كــــار به بنيــــاد آمد
بوي بهبود ز اوضـــاع جهـــان مي‌شـــنوم 
شـــادي آورد گـل و باد صبا شاد آمد
اي عروس هنــــر از بخت شكـــايت منما
حجلــــة حســــن بياراي كه داماد آمد
دلفريبـــــان نبـــــاتي همه زيـــــور بستند
دلبــرمــــاست كه با حسن خداداد آمد
زير بارنــــد درخــــتان كــــه تعلـق دارند
اي خـــوشا سرو كه از بار غم آزاد آمد
مطـــرب از گفـــته حافظ غزلي نغز بخوان
تـــا بگـويم كـــــه زعهد طربم ياد آمد

واژهٔ نماز واژه‌ای پارسيست که ايرانيان برای واژهٔ «صلاة» عربي به کار بردند. این واژه به معنای خم شدن و سرفرودآوری برای ستایش و احترام است واژهٔ نماز نام‌واژه‌ای از فعل نمیدن فارسی به معنی تعظیم‌کردن است.

برخی حدس زده‌اند که این واژه از واژهٔ «ناماسته» در زبان سانسكريت گرفته شده‌باشد که محتمل نیست.

محمد مسعود نوروزی معتقد است کلمه نماز از ریشه نماچ که در پارسی میانه (پهلوی زمان ساسانیان) است گرفته شده و فعل نماچ پورتن به معنای نماز بردن و تعظیم کردن به کار رفته‌است؛ و قبل از آن در ایران باستان از ریشه نم به معنای خم شدن و سر فرو آوردن مشتق شده‌است. در اوستا نماز به صورت نمنگه یا نمه به معنای دعا و درود آمده‌است.

بحث از گسترش فرهنگ نماز در رسانه ، بخشی از تبلیغ معارف دینی از رسانه یا به نحو دقیق تر بخشی از کارکرد رسانه دینی است که باید بخش های مختلف برنامه در این خصوص هماهنگ باشند.
اصولاً دو تصور از رسانه اسلامی وجود دارد؛ یکی : آنکه تأثیر پسوند اسلامی این مقدار است که برخی برنامه های اسلامی از این رسانه پخش می شود.
یعنی در تعدادی از برنامه های این رسانه تبلیغ اسلام صورت می گیرد. مانند اینکه فرض کنیم وظیفه تهیه برنامه های اسلامی فقط به عهده گروههایی مانند معارف اسلامی و مناسبت ها در صدا و سیماست و گروه هایی مانند فیلم و سریال ، اجتماعی ، اقتصادی و... در این باره مسؤولیتی ندارند.
تصور دوم: این است که وجود پسوند اسلامی به این معناست که مبانی و معارف اسلامی ساری و جاری در تمام برنامه هاست و در این صورت فقط گروههای معارف یا مناسبت ها عهده دار ساخت برنامه های اسلامی نیستند که البته تصویر دوم صحیح است . یعنی تحکیم مبانی و تبلیغ اسلام در همه بخش ها مورد توجه است و در کل رسانه هماهنگ صورت می گیرد. یعنی همچنان که گروه معارف تبلیغ می کند در سریال ها نیز تبلیغ غیر مستقیم صورت می گیرد.

از منظر دیگر نیز این موضوع قابل تبیین است ، به این بیان که برخی کارشناسان امور رسانه ها که برای رسانه های جمعی مانند رادیو و تلویزیون عمدتاً چند کارکرد، شامل آموزش و تربیت ، اطلاع رسانی و سرگرمی و تفریحی را مطرح می کنند، تفکیک اینها را از هم در موفقیت و تاثیرگذاری رسانه برای رسیدن به اهداف خود مضر می دانند. یعنی معتقدند رسانه باید در حالی که برنامه سرگرمی پخش می کند آموزش بدهد. یا آنگاه که آموزش می دهد، اطلاع رسانی کند.
به بیان یکی از صاحب نظران ، چون انگیزه مخاطب برای دیدن برنامه های سرگرمی قوی است ، آموزش و اطلاع رسانی در ضمن این گونه برنامه ها می تواند بهتر محقق شود: «سرگرمی یک انگیزه دهنده بزرگ است . وقتی مردم سرگرم می شوند، گوش می دهند. افزون بر این ، سرگرم کننده بودن پیام به این معنا نیست که اگر پیامی سرگرم کننده بود، اطلاع دهنده و قانع کننده و آموزش دهنده نیست .
در حقیقت ، مقوله های هدف های ارتباطی ، مقوله هایی همگرا و متداخلند. هر هدفی می تواند به طور مقدماتی حکم یک مقصد اولیه را داشته باشد تا برخی از هدف ها و یا تمامی هدف های دیگر را در کاربردهای علمی به کار گیرد.» 2

بنا بر این تعارض در بخش های مختلف و ناهماهنگی در کارکرد سیستمی رسانه در این باب ، مانعی برای گسترش و تاثیر فرهنگ اسلامی است و در مقابل هماهنگی و کارکرد منظم بخش های مختلف رسانه ضریب موفقیت و اطمینان به تاثیرگذاری را در شناختی و معرفی ، احساسی و عاطفی و رفتاری انسان از یکدیگر تاثیر می پذیرد و تخریب یا تضعیف هر یک بر دیگری اثر می گذارد. لهذا اگر انسان به دیدن فیلم بیشتر علاقه مند است ، آموزش مؤثر نیز در همانجا واقع می شود.