حقیقت این است که ما هنوز از قرآن خیلى دوریم و خیلى فاصله داریم. دل هاى ما باید قرآنى بشود. جان ما باید با قرآن انس بگیرد. اگر بتوانیم با قرآن انس بگیریم، معارف قرآن را در دل و جان خودمان نفوذ بدهیم، زندگى ما و جامعه‌ى ما قرآنى خواهد شد؛ احتیاج به فعالیت و فشار و سیاستگذارى ندارد. اصل این است که دلمان، جانمان و معرفتمان حقیقتاً قرآنى باشد.

انس و آشنائى با قرآن، ما را به قرآن نزدیک می کند. این جلسات قرآنى، این دوره‌هاى قرآنى، این مسابقات قرآنى، اینى که ما به تربیت قرّاء و حفّاظ دل بستیم، به خاطر این است؛ اینها همه‌اش مقدمه است؛ ولى مقدمات لازمى است.

من باز هم به جوانان عزیزمان توصیه می کنم که با قرآن انس بگیرید، با قرآن مجالست کنید. «و ما جالس  هذا القران أحد الّا قام عنه بزیادة او نقصان، زیادة فى هدى او نقصان من عمى»؛ هر بارى که شما با قرآن نشست و برخاست کنید، یک پرده از پرده‌هاى جهالت شما برداشته می شود؛ یک چشمه از چشمه‌هاى نورانیت در دل شما گشایش پیدا می کند و جارى می شود. انس با قرآن، مجالست با قرآن، تفهم قرآن، تدبر در قرآن، اینها لازم است. [بیانات در دیدار قاریان قرآن‌ 1389/04/24 - 15:17]

شما جوانها و نوجوان هایی که قرآن را فرا می گیرید این را بدانید یک ذخیره مادام العمر برای اندیشیدن و فکر کردن را دارید برای خودتان فراهم می کنید.

غفلت مسلمانان از توصیه حکیمانه و آینده نگرانه پیامبر(صلی الله علیه و آله) و فراموش کردن قرآن و متروک و منزوی شدن در بین آحاد جامعه ، سبب شد تا مستکبران چه در پوشش اسلامی و چه در هیبت غیر اسلامی ، با سلطه بر مسلمانان آنان را از پیشرفت مادی و معنوی بازدارند.

بازنگری زندگی روزمره و بهره مندی از سبک زندگی قرآنی و اسلامی، راهگشای بسیاری از چالش های پیش رو است.

هدف از اذان گفتن چیست؟

اذان، این ندای آسمانی، یک اعلان عمومی و معنوی جهت آمادگی برای نماز و انجام فریضه بزرگ الهی است.

اذان، ارزش و جایگاه والایی در شریعت محمدی (ص) دارد. اذان، دعوت به‌سوی عبادت و بندگی خدا است و مۆذن با آهنگ رسا و روح‌بخش، امت اسلام را به نماز و مناجات، فرا می‌خواند.

امام رضا (ع) درباره فلسفه و حکمت اذان می‌فرماید:

1 - آن‌کس را که فراموش‌کار است، یادآور باشد و آن‌کس را که غافل است متنبه سازد.

2 - فهماندن وقت نماز، برای کسی که اشتغال دارد. (مشغول به کار است)

3 - دعوت مردم به پرستش خالق و ترغیب در آن است.

4 - اذان‌گو، اقرار به توحید دارد و ایمان را آشکار می‌سازد و اسلام را اعلان می‌کند و آن‌کس را که فراموش کرده، یادآوری می‌نماید. (من‌لایحضره‌الفقیه، ج 1، ص 299)

علاوه بر مطالب بالا، درباره فلسفه اذان، می‌توان به موارد زیر هم اشاره کرد:

الف) اذان و اقامه، توجه و آمادگی برای نمازگزار است و در اثنای آن، زمینه و استعداد پیدا می‌شود که انسان، با ادب بیشتر، خشوع فزون‌تر و عرفان عمیق‌تر، در پیشگاه حضرت حق قرار گرفته و با معبود و محبوب حقیقی خویشتن، سخن بگوید و دمساز گردد.

ب) اذان، موجب صفای باطن و شادی و نشاط روح است. پیامبر (ص) هنگام فرا رسیدن وقت نماز، به بلال می‌فرمود: «ای بلال، اذان بگو و ما را با آن، روح ببخش (ارحنا یا بلال)»

ج) زمانی که صدای نیکوی اذان، فضا را معطر می‌سازد، به نمازگزاران مژده می‌دهد که هنگام سخن گفتن با خدا فرا رسیده است. پس آنان آماده نماز می‌شوند و به‌سوی مساجد و نمازخانه‌ها حرکت می‌کنند. رسول خدا (ص)فرمود: «هرگاه مۆذن بگوید: الله‌اکبر»، خداوند می‌فرماید: ای امت محمد، مهیای نماز شوید و شغل دنیا را ترک کنید». (مناهج الشارعین، ص 180)

د) قبل از اسلام، مسیحیان با ناقوس، یهودیان با دمیدن در بوق‌ها و آتش‌پرستان با روشن کردن آتش، مردم را به عبادت، دعوت می‌کردند؛ ولی اسلام آمد و به‌جای این‌ها، اذان را انتخاب کرد که در آن، مردم با کلمات خوب و دل‌نشینی به مسجدها فرا خوانده می‌شوند و از طرفی با شنیدن و گفتن نام خدا، پیامبر و... آماده نماز خواندن می‌گردند.

ه) اذان، آدمی را به یاد خدا می‌اندازد و با بزرگی و عظمت او آشنا می‌سازد؛ با گفتن «الله‌اکبر»، به بزرگی، جلالت شأن، عظمت و توانایی خدا اعتراف می‌کنیم و با بیان «لا اله الا اله»، به یگانگی و بی‌شریکی او شهادت می‌دهیم.

اعمال شب نوزدهم:

۱) صد مرتبه گفته شود: "اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَ اَتوبُ اِلَیه"
۲) صد مرتبه گفته شود: "اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ"
۳) خواندن دعاهای زیر:

بعد از اتمام نمازهای واجب کدامیک در شرع مقدس سفارش شده؟ خواندن تعقیبات یا مصافحه با دیگران(دست دادن)؟

کلمه  “مصافحه”‌ در لغت به معنی دست دادن است.

کلمه  “تعقیب”‌ تعقیب در لغت به معنای دنبال کردن و به دنبال آوردن ِ بدون فاصله است و تعقیب نماز به معنای نشستن بعد از نماز جهت خواندن تسبیحات خانم فاطمه زهرا سلام الله علیها، دعا، قرآن یا اذکار وارده است‌.

تعقیب نماز، از مستحباتی است که اسلام به آن تاکید کرده است‌. قرآن می‌فرماید: “فَإِذَا فَرَغْت‌َ فَانصَب‌ْ  وَ إِلَی‌َ رَبِّکَ فَارْغَب‌; (انشراح‌، 7 ـ 8) پس هنگامی که از کار مهمی فارغ شدی‌، به کار و طاعت دیگر بپرداز و به سوی پروردگارت با اشتیاق روی آور”‌. از حضرت باقرالعلوم علیه السلام  در تفسیر این آیه‌، چنین نقل شده است :  “هنگامی که از نماز، فراغت یافتی‌، در همان حال که نشسته‌ای‌، به دعا بپرداز و از خداوند هر چه از دنیا و آخرت می‌خواهی‌، تمنا کن و هنگامی که از دعا فارغ شدی‌، به سوی خداوند متعال توجه کن‌”‌.(البرهان‌، سید هاشم بحرانی‌، ج 5، ص 690)

وقتی که در آیات قرآن و احادیث جستجو میکنیم به این جمع بندی میرسیم که در خصوص دست دادن با مأمومین  بعد از نماز، دلیلى بر استحباب آن نداریم و اصلاً بر آن سفارشی نشده است .

البته به طور کلى مصافحه با برادران مۆمن، در هر زمان و مکان امرى مستحب است؛ و در روایات اسلامى، فصلى درباره مصافحه وجود دارد؛ از جمله: در یکى از این روایات آمده است: وقتى دو مۆمن با هم مصافحه مى کنند، هم چنان که در فصل خزان برگ از درختان مى ریزد، گناهان آنها مى ریزد .« بحارالانوار، ج 46، ص 302»

لکن با این همه روایات وارده نسبت به اهمیت خواندن تعقیبات بعد از نماز، به نظر می رسد اقدام به دست دادن یا گفتن تقبل الله و … بعد از نماز قبل از خواندن تعقیبات نماز، کاری عبث و چه بسا موجب تضییع تعقیبات و نقصان در نماز باشد، چرا که همانطور که مستحضرید علمای بزرگوار شیعه می فرمایند: تعقیباتی متمّم و مکمّل نماز هست و آن آثار بزرگ را دارد که فوراً بعد از سلام نماز، بدون روی برگرداندن از قبله و یا صحبت با دیگران گفته می شود .

چه کنیم تا سعادت دنیا و آخرت را به ‌دست آوریم، چه کنیم که خدا از ما راضی باشد، چه کنیم که عاقبت‌به‌خیر شویم؟

یکی از چیزهایی که روح را می‌میراند، گناه است. اگر کسی قساوت پیدا کرد، آنگاه نمی‌تواند از آن بُعد ملکوتی استفاده کند؛ زیرا غبارآلود است و حجاب روی آن است و بعضی اوقات مریض و بعضی اوقات هم مرده است:

«فی‏ قُلُوبِهِمْ‏ مَرَضٌ فَزادَهُمُ اللَّهُ مَرَضاً»[1]

خطاب شد به پیغمبر اکرم«صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» که به مرده نمی‌توانی چیزی بفهمانی:

«إِنَّكَ‏ لا تُسْمِعُ الْمَوْتى‏»[2]

گناه و مخصوصاً گناه روی گناه، آن جنبه ملکوتی را از ما می‌گیرد و بدبخت می‌شویم و سقوط می‌کنیم. قرآن می‌فرماید سقوطش این است که از هر حیوانی بدتر می‌شوی:

«أُولٰئِکَ کَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ»[3]

«إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِینَ لاَ یَعْقِلُونَ»[4]

پست‌تر از هر درنده‌ و میکروبی، کسی است که عقل دارد و تعقل ندارد و فکر دارد و تفکّر ندارد. یعنی نمی‌تواند فکر کند و تعقّل کند.

اگر صفت رذیله‌ای بر دل حکم‌فرما شود، اگر صفت رذیله‌ای بر این عقل و تعقّل حکم‌فرما شود، با آن صفت رذیله نمی‌تواند عقل کار کند. بلکه آن صفت رذیله بر عقل حاکم می‌شود و بر وجدان اخلاقی حاکم می‌شود و فطرت خدادادی را نابود می‌کند و آن صفت رذیله او را به سقوط و بدبختی می‌کشاند؛ حتی می‌رسد به آنجا که حاضر است برادر خود را بکشد.

این صفات رذیله زیاد است و بیش از 40 صفت رذیله داریم، مانند حسد، تکبّر، خودخواهی، لجاجت، عناد، دنیاپرستی، ریاست طلبی و امثال اینها. رفع این صفات رذیله هم کار بسیار مشکلی است. قرآن می‌فرماید: «وَ لَوْ لا فَضْلُ‏ اللَّهِ‏ عَلَیْكُمْ‏ وَ رَحْمَتُهُ‏ ما زَكى‏ مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً وَ لكِنَّ اللَّهَ یُزَكِّی مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ»[5]

اگر فضل و رحمت خدا نباشد، هیچکس نمی‌تواند خودسازی کند و درخت رذالت را از دل بکند. خدا باید معلم اخلاق باشد. به قول حضرت امام چهل سال خون جگر و شبانه‌روز کارکردن می‌خواهد تا انسان مهذّب شود، و اگر مهذب نباشد، سقوط است.

ضرورت عبادت چیست؟ آیا اگر كسی عبادت نكند، مورد غضب خداوند قرار می‌گیرد و به جهنم می‌رود؟ در صورتی كه پاسخ مثبت باشد، آیا چنین عكس‌العملی از طرف خداوند منطقی و عادلانه است؟

قبل از بیان پاسخ، باید به یک نکته‌ی بسیار مهم در مورد «عدل خدا» توجه نمود:

گاه افرادی نسبت به خداوند متعال جاهل‌اند و تکذیب و انکار می‌کنند و یا به تعبیر دیگری «کافر» هستند، خُب این یک مقوله‌ی جداگانه‌ای است، اما یک موقع مدعی می‌شوند که خدا را قبول دارند، اما «عدل» او را زیر سۆال می‌برند؛ این جای تأمل دارد(؟!) چرا که عدل یعنی: قرار دادن هر چیزی در جای خود و مقابل ظلم قرار دارد.

حال آیا گمان دارند که خدا هست، اما [العیاذ بالله] ظالم است؟! و حال آن که خدا، هستی و کمال محض است و نقص و نیستی و کاستی به او راه ندارد و ظلم نیز از جهل و نیاز است.

پس دقت کنیم، هر سۆال یا شبهه‌ای که داریم، به راحتی مطرح کنیم، اما خودمان متوجه باشیم که زود «عدل» خدا زیر سۆال نبریم و نپرسیم: «آیا خدا عادل است و یا این فعل او با عدل منافات ندارد؟!».

البته برخی نیز سعی دارند بگویند: خدا عادل است، این فعل نیز با عدل او منافات دارد، پس این اخبار دروغ است! می‌خواهند ناخودآگاه القاء کنند که «عدل الهی»، یعنی هیچ نتیجه و پاداش و عقابی نباید وجود داشته باشد و هر کس هر راهی رفت و هر کاری کرد، به سعادت برسد! آیا این عدل است؟!

الف – فلسفه، یا در واقع حکمت عبادت، بسیار گسترده است، تا آنجا که فرمود: جن و انس را خلق نکردم، مگر برای عبادت «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ»، در حالی که می‌دانیم خداوند متعال غنی و حمید است و به هیچ چیز و از جمله به عبادت بندگانش نیازی ندارد. لذا روشن می‌شود که پس فایده‌ی عبادت، به عبد بر می‌گردد.

خداوند کریم، انسان را خلق کرد تا او را مشمول لطف، کرم و پاداشش قرار دهد، اما برخورداری از هر کمالی، مستلزم برخورداری از ظرفیت اخذ و پذیرش آن است که با «عبادت» محقق می‌گردد.

ب – عبادت، یعنی بندگی و بندگی نیز یعنی وابستگی محض.

شخص یا چیزی را که انسان هدف والا و نهایی خود فرض کند، همه اهداف خود را زیر مجموعه، تابع و در راستای آن قرار دهد، بالبتع بدان سو رهسپار گردد، إله و معبود انسان می‌گردد. معشوقی می‌شود که انسان به او وابستگی محض پیدا می‌کند و تلاش می‌کند تا به دیدار و وصال او نایل گردد. به این تلاش در شئون مختلف زندگی فردی و اجتماعی می‌گویند: «عبادت معبود». لذا فرمود: انسان را خلق نکردم که دیگران و مخلوقاتی چون خود را معبود گیرد و یا بندگی ابلیس یا هوای نفس خود را بکند، بلکه خلق کردم تا من را معبود خود بگیرد، تا رشد کند و ارزش افزوده (پاداش) پیدا کند. پس حکمت عبادت، همان تکامل و ارزش افزوده است.

سجده، نشان تذلّل و خاكساری در برابر خداوند و عالی‏ترین درجه عبودیت است. انسان با سجده، خود را همرنگ با هستی می‏كند: « وَلِلَّهِ یَسْجُدُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ...»(1): و آن چه در آسمان ها و زمین است ، برای خدا سجده می کنند.

 امام علی (علیه السلام) درمورد سجده های در نماز می فرماید: سجده اول، یعنی این كه از خاكم و سربرداشتن از آن، رمز از خاك به دنیا آمدن است. سجده دوم، رمز مردن و به خاك خفتن است، سربرداشتن از آن، رمز برخاستن از قبر در قیامت و محشور شدن است(2) و این مضمون این آیه است كه: شما را از خاك آفریدیم و به خاك بر می گردانیم و بار دیگر از خاك، بیرونتان می آوریم.(3)

برکات سجده

یكى از نشانه هاى بندگى و تقرب به خداوند باقیماندن اثر سجده بر مواضع سجود مخصوصا پیشانى است. در گذشته، مۆمنان یا صحابه به یكدیگر مى‏گفتند: «مالی اراك جلحاء»; چرا پیشانیت صاف است؟ كنایه از این كه چرا تنها به نماز واجب اكتفا مى‏كنى و نمازهاى نافله نمى‏خوانى! امام امیرالمۆمنین(علیه‏السلام) نیز مى‏فرماید: مكروه مى‏دارم كه پیشانى آدمى صاف باشد و هیچ گونه اثر سجده بر آن نباشد. (4)

امام صادق علیه‏السلام  نیز برای داشتن سجده های طولانی ما را به کشیدن سرمه سفارش می کنند: سرمه، مو بر مى‏رویانَد، دیده را تیزى مى‏بخشد، و انسان را بر طولانى ساختن سجده، یارى مى‏رساند.(5)

در این همه سفارش به سجده و آن هم سجده های طولانی حتما خیر و فوائدی است که در ادامه به گوشه هایی از آن ها اشاره می نماییم: با سجده ...

1. به خدا نزدیک تر می شوی

سجده‌ی با توجه و با حضور قلب، انسان را به خدا نزدیک‌تر خواهد کرد، و هر چه این زمان طولانی‌تر باشد، قرب و نزدیکی بیشتری حاصل خواهد شد؛ زیرا انسان هر چه به خاك نزدیك شود به خدا نزدیكتر می‏ شود. امام صادق (علیه‏ السلام) فرمودند: نزدیكترین حالت بنده به خدا وقتی است كه در حال سجده باشد و گریه كند.(6)