سوال: چرا ما شيعه ها دست باز نماز مي خوانيم؟ زمان پيامبر به چه صورت بوده است؟

در ابتدا گفتني است بنا بر شواهد تاريخي حتمي كه در ادامه مطالب به آن اشاره مي شود، دست بسته نماز خواندن براساس سنت پيامبر(ص) نبوده و از زمان خليفه دوم شروع شده است. و اما درباره روش عبادت، بايد دانست شخصيتي مانند پيامبر(ص) بهتر از ديگران مي دانسته كه چه روشي مناسب تر است. علاوه بر اينكه در اين گونه موارد مهم حتي خود پيامبر(ص) به تعليم الهي و از طريق جبرئيل امين روش وضو و نماز را فرا مي گرفته است و در حقيقت براي عبادت واقعي بايد از جهت شكل و محتوا تابع بود.
در متون اهل سنت آمده است : «ابو حميد ساعدي صحابي بزرگ براي گروهي از صحابه كه در ميان آنان ابو هريره دوسي , سهل ساعدي ابو السيد ساعدي , ابو قتاده , حارث بن ربعي و محمد بن مسلمه نيز حضور داشتند كيفيت انجام نماز را از رسول خدا (ص) حكايت كرد و نيز از مستحبات ريز و درشت آن نام برد ولي از چنين عملي دست روي دست نهادن در نماز سخن به ميان نياورده». (سنن بيهقي , ج 2 - سنن ابوداود, ج 1, باب افتتاح الصلاه , ح 70 و 736 - سنن ترمذي , ج 2, ص 98, باب صفت الصلاه )
اگر شيوه پيامبر اكرم (ص ) ولو احيانا چنين بود او يادآور مي شد و يا حاضران تذكر مي دادند. مشابه حديث ابوحميد ساعدي از زبان امام صادق (ع) به وسيله حماد بن عيسي نيز در كتاب هاي شيعه نقل شده است. (وسائل الشيعه , ج 5, ابواب افعال الصلاه , باب 1, ح 1 و 2, چاپ آل البيت)

بيهقي از محدثان برجسته اهل سنت در سنن خود ميگويد: از حديث سهل بن سعد استفاده مي شود كه دست بسته نماز خواندن بعد از پيامبر به وجود آمده است , چون حديث مي گويد: «كان الناس يؤمرون; يعني به مردم دستور مي دادند. در حالي كه اگر اين كار از پيامبر بود, آن را به پيامبر نسبت مي داد, (سنن بيهقي , ج 2, ص 28)

در فقه اماميه (مذهب جعفري ) نمازگزاردن به صورت دست بسته بدعت و حرام است . اميرمؤمنان علي (ع ) مي فرمايد:
«لايجمع المسلم يديه في الصلاه و هو قائم بين يدي الله يشبه باهل الكفر من المجوس ; نمازگزار دست هاي خودرا در حالي كه در برابر خدا ايستاده است روي هم قرار ندهد كه با اين عمل شيوه مجوسيان كافر را حكايت مي كند». (وسائل الشيعه , ج 4, باب 15 از ابواب قواطع نماز حديث 7 - منشور عقايد اماميه , جعفر سبحاني , انتشارات مؤسسه تعليماتي و تحقيقاتي امام صادق , ص 279 و 280)
دست بسته نماز خواندن از زمان خليفه دوم عمر بن خطاب به دستور ايشان بدعت شده است .
گفتني است كه همه فرقه هاي اهل سنت دست بسته نماز نمي خوانند; همانند مالكي ها .... و اين از اموري است كه از زمان خليفه دوم مرسوم شده و ما آن را بدعت و حرام مي دانيم . مسلما رسول خدا(ص ) و اميرالمومنين با دست باز نماز مي خواندند و بايد توجه داشت آنهايي هم كه با دست بسته نماز مي خوانند آن را مستحب مي دانند. در اين مورد به كتاب «بحثهايي از فقه تطبيقي» آقايان پيشوايي و گودرزي مراجعه فرمائيد. چاپ : توسط حوزه نمايندگي ولي فقيه در حج .
پيامبر اسلام , دست بسته نماز نمي خواندند و اگر دست بسته نماز مي خواندند و سنت هميشگي پيامبر آن گونه بود, در اين صورت , همه آن طور مي خواندند و كسي در آن اختلاف نمي كرد. از خصوصيات شيعه پاي بندي به سنت پيامبر است .
اگر پيامبر اسلام دست بسته مي خواندند:
اولا, شيعيان قطعا دست بسته مي خواندند. در حالي كه هيچ كدام از امامان معصوم شيعه نگفته اند كه پيامبر دست بسته نماز مي خوانده است , (مستند العروه , آيت الله شيخ مرتضي بروجردي , ج 4, ص 445)
ثانيا, اگر عمل پيامبر مي بود, اهل سنت نيز دست بسته خواندن را واجب مي دانستند در حالي كه هيچ كدام از چهار فرقه فقهي اهل سنت اين عمل را واجب نمي دانند حتي مالكي ها آن را مستحب هم نمي دانند, (الفقه علي المذاهب الخمسه , مغنيه , ص 109)
آنان كه اولين بار دست بسته نماز خواندن را رسم كردند چنين فكر كردند كه چنين حالتي به خود گرفتن , يك نوع احترام و تواضع در برابر خداوند است و براي همين , دستور دادند كه از آن به بعد در نمازها دست بسته باشند. دست روي دست گذاشتن و هر دو دست را روي شكم گذاشتن , در اصطلاح فقهي تكفير و تكتيف ناميده مي شود. در اين كه از چه زماني دست بسته نماز خواندن سنت شد اختلاف نظر هست . برخي معتقد هستند كه در زمان خليفه اول ابوبكر چنين رسمي رواج يافت و بعضي ها معتقدند كه در زمان خليفه دوم عمربن خطاب, اين سنت رواج يافت . بنابراين , اهل سنت نيز اين عمل را عمل پيامبر نمي دانند, بلكه عمل صحابه پيامبر بعد از رحلت نبي اكرم (ص ) مي دانند و داستان آن را چنين آورده اند كه وقتي كه اسيران ايراني را نزد عمر بن خطاب آوردند, عمر بن خطاب آنها را دست بسته ديد و پرسيد: چرا چنين كرده ايد؟ گفتند: رسم ما ايرانيان اين است كه در برابر پادشاهانمان چنين مي ايستيم . عمر بن خطاب از اين حالت خوشش آمد و دستور داد از اين پس در نماز چنين بايستند و مردم هم مطابق دستور عمل كردند و به اين ترتيب , تكفير, سنت شد, (مستند العروه , ج 4, ص 445 - جواهر, ج 11, ص 19)
شيعيان براساس رواياتي كه از امامان معصوم رسيده , به تكتف معتقد نيستند و به جاي آن , دست ها را روي ران ها مي گذارند و پايين مي اندازند. برخي از روايات چنين است :
الف ) به امام صادق (ع ) يا امام باقر(ع ) گفته شد: كسي دست خود را روي دست ديگر مي گذارد و نماز مي خواند, حكم اين چيست؟ جواب داد: اين, تكفير است و انجام نشود.
ب ) علي (ع ) فرمود: مسلمان با گذاشتن دست خود روي دست ديگر, خود را به مجوس تشبيه نمي كند.
ج ) امام باقر(ع ) فرمود: در نماز تكفير نكن كه اين كار مجوس است.
د ) در روايتي آمده است كه تكفير, كار شايسته اي نيست, (وسايل الشيعه , ج 4, ص 1264, ابواب قواطع الصلوه , باب 15)
ه ) امام باقر(ع ) فرمود: وقتي به نماز برمي خيزي , دست هايت را رها كن , آنها را روي ران هايت بگذار و انگشتانت را باز نكن.
و ) از امام صادق (ع ) نقل شده كه آن حضرت فرمود: در نماز دست ها را روي ران ها بگذاريد و آن ها را رها كنيد و انگشتان دست را به هم بچسبانيد. (وسائل الشيعه , ج 4, ص 710, باب 17 از ابواب قيام و ص 674, باب 1, افعال الصلوه , ح 1)
درباره بطلان نماز با دست بسته كه به اصطلاح تكتيف و تكفير گفته مى‏شود در منابع ذيل آمده است:
1- الاعتصام بالكتاب و السنة، ص 70 - 61 جعفر سبحانى
2- جواهر الكلام، ج 11، ص 25 - 15 شيخ محمد حسن نجفى
3- وسائل‏الشيعه، ج 4، باب 15 از باب قواطع الصلوة، ح 1 و 2 و 3 و 4 و 7 علامه حلى
4- بحارالانوار، ج 10، ص 277 علامه مجلسى
5- مستدرك الوسائل، ج 2، باب 14 از ابواب قواطع الصلوة، ح 2 نورى
بنابراين، در باره نماز با دست باز يا بسته مى‏توان به طور خلاصه به نكات ذيل اشاره نمود:
الف) نماز با حالت دست بسته امرى است كه بعد از زمان پيامبر(ص) پديد آمده، مردم در زمان خليفه دوم به اين حالت از طرف آنها مأمور شدند، (الاعتصام بالكتاب والسنة، ص 70، جعفر سبحانى)
ب ) معروف است كه عمر هنگامى كه اسيران فارس (مجوسان) را به خدمت او آوردند وى آنها را با دست بسته مشاهده كرد، از علت امر جويا شد، اسيران گفتند اين حالت رسم ماست در هنگام تعظيم بر ملوك. گويند عمر از حالت اينها خوشش آمد و دستور داد كه مسلمانان هم در موقع نماز چنين حالتى را اتخاذ كنند. (مستند العروة‏الوثقى، محاضرات آيت‏اللّه‏خوئى، ج 4، ص 445)
ج ) تمام فرقه‏هاى مسلمانان اتفاق دارند كه بستن دست در هنگام نماز واجب نيست اما آيا مستحب است يا مكروه يا مبطل اختلاف كرده‏اند. حنفى، شافعى و حنبلى به استحباب قائل هستند. (فقه على المذاهب الخمسه، ص 110، محمد جوادمغنيه)
اما مالكى مي گويد بستن دست اشكالى ندارد ولكن آزاد گذاشتن دست‏ها استحباب دارد. (صحيح مسلم، ج 1، ص 382)
اما شيعه مشهور بين آنها اين است كه بستن دست حرام و باطل كننده است. (جواهرالكلام، ج 11، ص 15، نجفى)
خلاصه دست بستن در كتب هيچ يك از سنى‏ها حكم به وجوب آن داده نشده است گرچه در زمان حاضر در ميان آنها حالت وجوب پيدا كرده است و نشانه شناخت سنى از غير سنى شده است.
در پايان به اين نکته توجه کنيم که ما شيعيان اسلام خود را از طريق علي عليه السلام، فاطمه زهرا، امام حسن، امام حسين و امامان معصوم ديگر سلام الله عليم به دست مي آوريم. آن اسلامي که از طريق ابوهريره و امثال او به دست ما برسد، آن را اسلام حقيقي و واقعي نمي دانيم. بر اين اساس، در اين نوع مسائل اختلافي، بايد به ريشه اين مساله توجه کنيم و بحث در اين اختلافات چاره ساز مشکلات نيست. مساله اصلي اين است که آيا پس از پيامبر، دين خود را به چه کسي بسپاريم؟ و پس از آن حضرت، چه کسي جانشين او در امر دين اسلام است.