اقتدا به امام و پر شدن صف جلو

هنگامى ‌که امام تکبیر مى‌گوید و وارد نماز مى‌شود در صورتى که صف‌هاى جلوتر آماده نماز باشند، همه مى‌توانند تکبیر بگویند و وارد نماز شوند و لازم نیست انتظار بکشند، تا صف‌هاى جلو وارد نماز شوند، بلکه هر چه سریع تر اقتدا کنند تا فضیلت نماز جماعت را درک کنند. (امام خمینی، توضیح المسائل (محشى)، ج‌1، ص 775‌، م 1418)

حضور فرزندان و نوجوانان در مساجد و نماز جماعت باعث علاقه مندی ایشان به نماز گشته و نه تنها اشکالی ندارد، بلکه آوردن آنان مستحب است. (امام خمینى، توضیح المسائل ( محشّى)، ‌ ج‌1، ص 508)

اما درباره این که آیا حضور شخص ممیّز غیر بالغ در صف های نماز جماعت، به نماز سایر نمازگزاران اشکالی وارد می کند یا نه؟ دو صورت دارد:

1. سایر نمازگزاران از طریقی دیگر به امام جماعت اتصال دارند. در این صورت، در نماز جماعتِ سایر نماز گزاران خللی ایجاد نمی شود. (امام خمینى، توضیح المسائل ( محشّى)، ‌ ج‌1، ص809)

2. این که باقی افراد فقط از طریق غیر بالغین به امام متصل باشند. (مانند جایی که چند غیر بالغ در صف اول نماز حضور یابند)، در این باره نظر علما چنین است:

«اگر بین کسانى که در یک صف ایستاده‌اند بچه ممیّز، یعنى بچه‌اى که خوب و بد را مى ‌فهمد فاصله شود، چنانچه ندانند نماز او باطل است، مى ‌توانند اقتدا کنند». (امام خمینى، توضیح المسائل ( محشّى)، ‌ ج‌1، ص 774، م 1470 آیات عظام گلپایگانى، صافى: «در صورتى که بدانند نماز او صحیح است مى‌توانند اقتدا کنند و اگر شکّ در صحّت نماز او داشته باشند و فاصله زیاد باشد، که اتّصال بقیه صف به امام به وسیله آن طفل باشد اقتدا مشکل است بله، فاصله شدن یک طفل مانع نیست هر چند نماز او باطل باشد».

در هر حال این حکم مربوط به جایی است که چند غیر بالغ کنار هم در صف بایستند، امّا حضور بچه های غیر بالغ در صف جماعت، در صورتی که کنار هم نباشند و با فاصله کمی بین دو انسان بالغ قرار گرفته باشند (اگر چه بدانیم نماز آنها باطل است) به نماز سایر افراد اشکالی وارد نمی کند.

درباره ی تشکیل صف نمازجماعت، در کتب فقهی آمده است:

1- مأموم نباید جلوتر از امام بایستد. (تعدادی از فقها از ایستادن به صورت مساوی هم منع کرده اند، توضیح المسائل مراجع، ج 1، ص 781 و 782، مسئله ی 1432)

2- مستحب است که مأموم، اگر یک نفر و مرد است، در جانب راست امام (بعضی از فقها به این استحباب در رساله های عملی خود تصریح کرده اند) و بنابر احتیاط واجب قدری عقب تر از امام بایستد و اگر چند نفر باشند، پشت سر امام قرار گیرند.

اما در پاسخ به این سۆال که آیا عمل مأموم دوم که باعث حرکت مأموم اول در نماز شده، موجب ابطال نماز او شده است یا نه، باید گفت:

فقها فرموده اند: کاری که صورت نماز را بر هم زند نماز را باطل می کند؛ مثل دست زدن و به هوا پریدن و... .

پس در نماز جماعت، حرکت به مقدار کم برای اینکه صف نماز جماعت مرتب شود و یا اینکه جا برای ایستادن دیگری باز شود، اشکالی ندارد.

در ذیل به پاسخ کتبی دفاتر دو مرجع تقلید توجه فرمایید:

دفتر حضرت آیة الله مکارم شیرازی (مدظله العالی):

اصل این کار اشکالی ندارد مشروط بر اینکه در موقعی که مأموم کمی عقب تر می آید امام مشغول ذکر نباشد.

دفتر حضرت آیة الله فاضل لنکرانی (ره):

اقتدا به صورت مذکور صحیح است و مستحب است اگر مأموم یک نفر است بهمین صورت باشد. و اگر چند نفرند تمام آنها پشت سر امام بایستند.

بخش احکام اسلامی تبیان

منابع:

سایت اسلام کوئیست

توضیح المسائل مراجع، ج 1

امام خمینى، توضیح المسائل ( محشّى)، ‌ ج‌1